Rijsenburgselaan

Aan: Gemeente Utrechtse Heuvelrug
t.a.v. het College van B&W
Postbus 200
3940 AE Doorn

cc. Gemeenteraadsleden

Betreft: Verkeersveiligheidsmaatregelen voor mens en dier Rijsenburgselaan

Driebergen, 31 oktober 2023

Geacht college, Graag vragen wij als bewoners van de wijk Hoenderdaal uw aandacht voor de zorgelijke verkeerssituatie op de Rijsenburgselaan aan in Driebergen. Dit geldt met name binnen de bebouwde kom vanaf de laatste drempel ter hoogte van de Scholekster /Jachtlaan tot buiten de bebouwde kom richting de Langbroekerdijk. Veel autoverkeer maakt gebruik van deze kaarsrechte laan waar doorgaans ver boven de maximumsnelheid van 60 km per uur wordt gereden en dit autoverkeer lijkt ook toe te nemen. Als gevolg hiervan komen met regelmaat overstekende dieren als dassen, reeën, ringslangen en kikkers op deze laan om het leven. De lokale dassenpopulatie die zich vanuit de heuvelrug enkele jaren hier vestigde, is gedecimeerd tot een kritisch niveau. Er is ook een groot risico voor fietsers, zeker voor kinderen die naar of van Odijk fietsen of naar de manege aan het eind van de laan. Een aanrijding met een kind wil iedereen voorkomen.

Kort en goed verzoeken wij u vriendelijk het volgende:

1. Is de gemeente bereid om op korte termijn regie te nemen om met belanghebbende partijen het overleg aan te gaan om tot oplossingen te komen om de Rijsenburgselaan veilig te maken voor mens en dier? (Deze partijen zijn Utrechts Landschap, Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden, Dassenvereniging Utrecht en ’t Gooi, RAVON en wijkbewoners verenigd in de participatiegroep ‘Natuursterrenwijk Hoenderdaal’).
2. Bent u bereid om voor 2024 budget te reserveren voor dassentunnels en verkeersmaatregelen zoals snelheidsbeperkingen op de Rijsenburgselaan, zodat in elk geval de belangrijkste knelpunten voor mens en dier op afzienbare termijn kunnen worden opgelost?

Achtereenvolgens lichten we in deze brief toe de aanleiding voor dit burgerinitiatief (1) de ontwikkeling van natuur en biodiversiteit (2) en situatie rondom de verkeersveiligheid (3).

1. Aanleiding Rijsenburgselaan

De laatste tijd krijgen wij steeds meer signalen van buurtbewoners die een aanrijding of bijna aanrijding op de Rijsenburgselaan hebben gehad met een ree of das. Zij nemen meestal contact op met leden van de Natuursterrenwijk en of de vrijwilligersgroep van Utrechts Landschap. Wijkbewoners ervaren daarnaast overlast van hardrijdend autoverkeer in de spits en in de avonduren. Met de Natuursterrenwijk Hoenderdaal hebben wij een maand geleden het initiatief genomen om de gemeente en andere belanghebbende partijen te benaderen met het verzoek om de handen ineen te slaan om samen naar oplossingen te zoeken. Er is contact gelegd met het Utrechts Landschap, het hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden, de Dassenwerkgroep Utrecht en ’t Gooi en RAVON (de landelijke vereniging voor reptielen, amfibieën en vissen). Met de laatste natuurverenigingen is intensief gesproken, wat veel kennis heeft opgeleverd over het gedrag van de dieren in ons gebied en van de feitelijke situatie ter plekke.

Initiatief van wijkbewoners
Na de laatste dodelijke aanrijding met een das deze maand – gevonden door ondergetekende – hebben de genoemde partijen naar ons toe gereageerd en aangegeven dat er sprake is van een ernstige situatie, waarvoor een oplossing moet worden gevonden en dat zij bereid zijn tot overleg. De problemen rond de Rijsenburgselaan zijn al jaren bekend en er zijn gedocumenteerde gegevens over de verkeerslachtoffers in de afgelopen jaren na jarenlange monitoring. Er zijn ook oplossingsrichtingen in beeld. De wijkbewoners nemen het initiatief, hebben ideeën en zijn ook bereid waar mogelijk de handen uit de mouwen steken.

Regie bij gemeente
Maar de volgende stap zou naar ons idee toch moeten worden gezet door de gemeente. Het is aan de gemeente om in deze kwestie regie te pakken en het overleg met partijen aan te gaan en om tot een goed plan van aanpak te komen. De gemeente is per slot van rekening ook de beheerder van de Rijsenburgselaan en van de bermen. Alle partijen met grondposities rondom de Rijsenburgselaan zouden hun medewerking kunnen verlenen en bijdragen aan een structurele oplossing. Er kan worden verkend welke maatregelen kunnen worden getroffen om ervoor te zorgen dat er een veilige en robuuste corridor wordt ontwikkeld voor zoogdieren, reptielen en amfibieën Daarbij kan worden gedacht aan een of meer faunapassages voor dassen en amfibieën, aanplant van heggen ter geleiding, verkeersmaatregelen en acties met buurtbewoners voor het overzetten van amfibieën in het voorjaar.

Utrechts Landschap
Een andere belangrijke belanghebbende in het gebied is het Utrechts Landschap dat eind vorig jaar – tot tevredenheid van de omwonenden – aan beide zijden van de Rijsenburgse Laan beschermd natuur- en weidegebied heeft aangekocht van de gemeente en daarnaast ook grond bij de Woerd. Veel wijkbewoners hebben donaties gedaan voor deze aankoop en er is ook onmiddellijk een groep van 12 vrijwilligers actief geworden die onder de vlag en toezicht van het Utrechts Landschap beheerswerkzaamheden uitvoert in het natuurgebied. Diverse terreinen in het gebied zijn in bezit van het Utrechts Landschap, maar nog niet overal sluiten deze op elkaar aan. Met alle partijen kan ook worden gewerkt aan een betere verbinding. Verder is de verwachting dat er groot onderhoud door UL zal gaan plaatsvinden aan de 4 paddenpoelen, waarvan er één pal langs de Rijsenburgselaan ligt. In het verleden waren er hier ook broedhopen voor ringslangen opgeworpen. In dat perspectief is een veilige oversteek eveneens van belang.

Hoogheemraadschap
Daarnaast heeft het hoogheemraadschap belangrijke grondposities, waaronder een groot omheind terrein aan de Rijsenburgse Laan waarop de rioolwaterzuivering is gelegen, inclusief een natuurterrein met zeldzame orchideeën en kwelplanten. Dit terrein wordt ecologisch door het hoogheemraadschap beheerd. Het grondbezit van het waterschap zou een rol zou kunnen spelen bij de inrichting van het gebied voor een veilige woonomgeving en doorgang voor de dieren in het gebied. https://unievanwaterschappen.nl/biodiversiteit/hooiland-rwzi-zeist/

Mooie ontwikkelingskansen
Het goede nieuws is dat er heel veel mogelijkheden en kansen liggen om de verkeerssituatie zowel voor mens en dier te verbeteren en de mooie, historische Rijsenburgse Laan in oude luister te herstellen met zijn eeuwenoude eiken en hagen. De laan is gelegen op een lage dijk, leidde oorspronkelijk naar het 12e-eeuwse kasteel Risenborgh en is aan beide zijden omgeven met oude eiken. Er loopt ook een jaagpad langs de laan waar veel bewoners gebruik van maken voor een wandeling, soms met hond en af en toe loopt er een kind met paard aan de teugels van en naar de manege.

Doel en streven
Het streven is wat ons betreft erop gericht om met alle belanghebbende partijen een duurzaam plan te maken om de Rijsenburgse Laan weer in harmonie te brengen met de natuur en de weilanden eromheen, zodat dieren zich vrijelijk kunnen bewegen, de natuur zich kan ontwikkelen, kinderen veilig kunnen fietsen en wijkbewoners een rustige wandeling kunnen maken. Op korte termijn is het nodig om maatregelen te nemen die voorkomen dat er nog meer dieren worden doodgereden en dat de verkeersnelheid wordt teruggebracht.

2. Natuurontwikkeling en biodiversiteit

Rijke biodiversiteit
De wijk Hoenderdaal is in de tachtiger en negentiger jaren gebouwd aan de zuidwestkant van Driebergen, een overgangsgebied van zandgronden van de heuvelrug naar de kleigronden van de Langbroekerwetering en de Kromme Rijn. Dit maakt dat dit gebied van oorsprong een rijke biodiversiteit kent met bijzondere flora en fauna. Er is kwelwater in de bodem en dieren foerageren van de drogere gronden naar de voedselrijke lagere gronden. Om die reden is in de tachtiger jaren bij de bouw van de wijk Hoenderdaal bij wijze van natuurcompensatie een strook van meer dan 10 hectaren met moerassige bossen en weilanden inclusief paddenpoelen aangelegd ten zuiden van de wijk Hoenderdaal. Dit gebied strekt zich uit tot achter de Jachtlaan aan de oostzijde van de Rijsenburgselaan (Het kent een bijzondere rijkdom aan vogels, zoogdieren, amfibieën en reptielen. Het is bovendien een afgesloten vogelbroedgebied. Met de aanleg van de faunapassage onder de A12 tussen Driebergen en Odijk is een directe verbinding ontstaan tussen Heuvelrug en Kromme Rijngebied en dit heeft ertoe geleid dat o.a. de das zich in het gebied heeft gevestigd met enkele dassenburchten. Ook de boommarter laat zich regelmatig zien.

Ecologische hoofdstructuur en faunapassages
Het gebied van de Woerd en de smalle strook langs de Faunalaan, Scholekster en Jachtlaan behoort tot de ecologische hoofdstructuur en is een belangrijke verbindingszone tussen Heuvelrug en Kromme Rijngebied. Het is als het ware een ‘snelweg’ voor de natuur. Het Utrechts Landschap is bezig met het ontwikkelen van beleid en beheersplannen voor het gehele gebied, inclusief De Woerd en De Kurk, maar het is evident dat de Rijsenburgse Laan een grote barrière vormt voor de ecologische hoofdstructuur.

Wat met veel moeite en kosten aan natuurwaarden wordt opgebouwd, wordt dit voor een deel weer tenietgedaan door de ongunstige verkeerssituatie bij de Rijsenburgse Laan. Eerdere onderzoeken naar valwild van de gemeente wijzen uit dat maatregelen als faunapassages of -tunnels wenselijk zijn (Valwild Utrechtse Heuvelrug 2017). Sindsdien is de situatie nog verder verslechterd.

Dassenpopulatie ernstig bedreigd
De dassen foerageren vanuit de Woerd steeds meer richting het natuurgebied De Kurk van het Utrechts Landschap aan het eind aan de oostkant van de Rijsenburgse Laan. Er is een drietal wissels voor reeën en dassen, één net binnen de bebouwde kom en twee locaties voorbij de rioolwaterzuivering van het waterschap richting de Langbroekerdijk. Navraag bij de Dassenwerkgroep Utrecht en ’t Gooi leert ons dat afgelopen jaar minstens 3 dassen zijn doodgereden, waaronder op een nabijgelegen locatie aan de Langbroekerdijk nabij een dam en stuw van het waterschap. Gesprekken met de Dassenwerkgroep wijzen op de noodzaak van 2 dassentunnels op de Rijsenburgse Laan en van het afrasteren van de dam van het waterschap bij De Kurk. Naar schatting zijn bedragen de kosten voor een dassentunnel ongeveer 50.000 euro per stuk. Indien het nodig is om daarnaast begeleidende heggen te plaatsen is de Stichting Hoopheggen bereid om te bezien of zij daarbij kunnen meehelpen (advies, plantgoed, financieel, menkracht planten).

Reptielen en amfibieën
Daarnaast komt uit onze gesprekken met RAVON naar voren dat op de Rijsenburgse Laan al jarenlang vele ringslangen, groene kikkers, heikikkers en padden worden doodgereden. Deze dieren zouden eveneens veel profijt kunnen hebben van faunapassages. Wijkbewoners en ook gebruikers van de moestuinen aan de Rijsenburgse Laan worden geconfronteerd met deze verkeersslachtoffers. De Natuursterrenwijkgroep en andere wijkbewoners zijn graag bereid om met hulp en advies van RAVON overzet acties voor padden en kikkers te organiseren.

Unieke kansen
Nu het natuurgebied geheel in eigendom en beheer is van het Utrechts Landschap ontstaan er unieke kansen om de robuustheid van het gebied te verstevigen. Feitelijk hebben we het over een smalle corridor, een verbinding tussen het plassengebied ten noorden van de stad Utrecht, de Utrechtse Heuvelrug en de Langbroekerwetering (via faunapassage A12, Hoge Woerd, strook achter Faunalaan, Scholekster en Jachtlaan richting de ijsbaan en de Kurk). Deze unieke ligging en de omstandigheid dat het gebied al bijna 50 jaar is afgesloten, maakt dat het gebied zo bijzonder is en dat de natuurwaarden zich goed hebben kunnen ontwikkelen. Maar het gebied is tegelijkertijd ook kwetsbaar, want het ligt dicht aan de bebouwde kom en het wordt doorkruist door de drukke Rijsenburgse Laan. Zie onderstaande kaart, waarbij helemaal onderaan de dikke gele pijl van de ecologische verbindingszone die naar het Langgbroekerwetering-Kromme Rijn gebied wijst (daar ligt exact de Rijsenburgselaan!).

Betrokkenheid van de wijk
De wijkbewoners voelen zich erg betrokken met het natuurgebied, zoals blijkt uit de belangstelling voor rondleidingen van gemeente/UL, de vele gesprekken rondom de grondoverdracht, de giften die door wijkbewoners zijn gedaan voor de aankoop van het natuurgebied door Utrechts Landschap en de oprichting van de beheergroep van UL. Recentelijk zijn we vanuit het bewonersinitiatief Natuursterrenwijk Hoenderdaal (valt onder inwonersinitiatief GoedVolk) in de hele wijk en aan de Rijsenburgselaan begonnen met monitoren van flora en fauna. Het is goed mogelijk om in afstemming met RAVON vanuit de wijk vrijwilligers te mobiliseren voor bijvoorbeeld acties voor het overzetten van amfibieën of mogelijk voor hulp bij aanleg/onderhoud van heggen.

3. Verkeersveiligheid Rijsenburgselaan

Verkeerskundige situatie
Op de Rijsenburgselaan geldt binnen de bebouwde kom een maximumsnelheid van 50 km per uur en buiten de bebouwde kom 60 km per uur. In de praktijk wordt veel harder gereden dan is toegestaan en het is bovendien een sluiproute voor het verkeer van en naar Driebergen dat de snelweg wil vermijden, vooral in de ochtend en avondspits. De gevolgen daarvan zijn ingrijpend. Beperking van de maximumsnelheid en snelheidsbeperkende maatregelen voor gemotoriseerd verkeer op de Rijsenburgselaan zijn van groot belang. Vooruitlopend zouden nu al snelheidsmetingen kunnen worden uitgevoerd, waarmee de ernst van de situatie in beeld kan worden gebracht.

De Rijsenburgselaan wordt gebruikt voor direct bestemmingsverkeer (Langbroekerdijk en Rijnseweg). Gezien de hoeveelheid auto’s die dagelijks over de Rijsenburgselaan rijdt, is het ook een alternatieve route voor bestemmingen in Odijk, Bunnik en Utrecht. En uiteraard de andere kant op richting Langbroek, Cothen en Wijk bij Duurstede. Tijdens de ochtend- en avondspits en enkele uren ervoor en erna is er op de Rijsenburgselaan daarnaast ook sprake van sluipverkeer om de redelijk vlotte aansluiting op de A12 bij Odijk/Bunnik te maken en met deze route de verkeersdrukte op de Hoofdstraat en bij de aansluiting op de A12 bij Driebergen te ontwijken.

Verkeersovertredingen
Op de Rijsenburgse Laan wordt regelmatig (veel te) hard gereden. Omwonenden zien (en horen) regelmatig dat na het passeren van de Faunalaan aan de rechterzijde het gaspedaal diep wordt ingeduwd en zéker na het passeren van de laatste drempel/vernauwingspassage ter hoogte van de Scholekster (rechts) en Jachtlaan (links) neemt de snelheid toe. Hier wordt de aanloop genomen naar snelheden van naar schatting tussen 80 en 100km per uur tijdens of direct na het passeren van het gemeentebord van de bebouwde kom.

Omwonenden hebben meer dan eens gezien dat automobilisten die zich wèl aan de toegestane snelheid houden, ter hoogte van de vluchtheuvel, dus nog binnen de gemeentegrens, aan de linkerkant van de vluchtheuvel worden ingehaald. De twee verderop gelegen drempels op de Rijsenburgselaan hebben nauwelijks of zelfs geen enkel effect op de snelheid van autoverkeer.

Snelheidsbeperkende maatregelen
Mede in verband met de aan het eind van de Rijsenburgselaan gelegen Manege van de familie , wordt hier -ook tijdens de spits- veel gefietst door plaatselijke jeugd die van en naar paardrijden gaan. Daarnaast maken veel fietsende forensen en recreatieve fietsers gebruik van de laan. Het lijkt slechts een kwestie van tijd voor zich hier door de hoge snelheden van auto’s een ernstig ongeval zal voltrekken.

Wij denken daarom aan snelheidsbeperkende maatregelen vanaf de laatste ‘sluis’ ter hoogte van de Scholekster tot tenminste aan de T-splitsing met de Langbroekerdijk, zoals:

• Hoge drempels, obstakels of wegversmallingen (rekening houdend met lokaal vrachtverkeer en trekkers).
• Verlaging maximumsnelheid naar 30 kilometer per uur (voor overstekende dassen is een snelheid van 60 kilometer per uur fataal).
• Snelheidsmetingen met camera’s.

Wij hopen dat de gemeente dit burgerinitiatief zal oppakken en aan onze voorstellen op korte termijn invulling wil geven. Vanuit de wijk Hoenderdaal zal hieraan met enthousiasme worden meegewerkt.

Mede namens Natuursterrenwijk Hoenderdaal

Driebergen, 31 oktober 2023